4 Gün Çalışma 3 Gün Tatil Sistemi: Türkiye’de Uygulanabilir mi?

Dünya genelinde ve Türkiye’de çalışma saatlerinin azaltılması fikri gündemde. İş kanunlarında yapılacak değişikliklerle, haftalık çalışma saatlerinin 35 ya da 40’a düşürülmesi ve hafta tatilinin 3 gün olması planlanıyor.

Son dönemlerde, dünya genelinde çalışma saatlerinin kısaltılmasıyla ilgili tartışmalar ve pilot denemeler devam ediyor. Türkiye de bu konuda adımlar atmaya başladı.

Orta Vadeli Program’da yer alan yeni çalışma modelleri, daha verimli ve istihdam artırıcı yöntemler olarak planlanıyor. Uzaktan çalışma, esnek çalışma ve kısa süreli çalışma gibi modeller, önümüzdeki dönemde daha fazla yaygınlaşacak. Ayrıca haftalık 45 saatlik yasal çalışma süresinin 35 ya da 40 saate düşürülmesi de gündemde.

GÜNDE 6 SAAT ÇALIŞMA YETECEK Mİ?

Haftada 35 saatlik çalışma yapıldığında, eğer 6 gün çalışılırsa günlük 6 saatlik yasal çalışma süresi uygulanacak. Eğer 5 günlük çalışma olursa, bu kez günlük 7 saatlik çalışma süresine ulaşılacak. 40 saatlik çalışma uygulandığında ise 6 günlük çalışmada günlük 6.5 saat, 5 günlük çalışmada ise günlük 8 saatlik çalışma süresi olacak.

Kısa süreli çalışmaların üretimi aksatacağına dair endişeler olmasına rağmen, tam tersi sonuçlar da görülüyor. Hem üretim miktarı hem de verimlilik artıyor. Sürekli üretim gerektiren sektörlerde, farklı vardiya sistemleriyle istihdam artışı da gözleniyor. Bu durumda özel sektöre, kamunun bazı teşvikleri de gündeme gelebilir.

TATİLLER DE ARTACAK

Bu yeni çalışma saatlerinin yeterli olup olmayacağı konusu tartışmalı. Çünkü Türkiye’de çalışma saatleri dünya genelinde üst sıralarda yer alıyor. Türkiye’deki ortalama çalışma süresi 47.8 saattir. Bu da her işçinin haftada en az 3 saat fazla mesai yapması anlamına gelir. OECD verilerine göre, Türkiye’de çalışanların yaklaşık %30’u haftada 50 saatten fazla çalışıyor.

Diğer yandan, Türkiye’deki resmi tatiller ve bayram tatilleri de göz önüne alındığında, resmi tatil günlerinin sayısı oldukça yüksektir. Türkiye’de resmi tatil günü sayısı 15.5’tir ve bu, Avrupa’daki diğer ülkelerin üzerindedir.

ÇALIŞAN SAĞLIĞI ÖNEMLİ

Kısa çalışma sürelerinin denendiği ülkelerde yapılan araştırmalara göre, çalışanların daha sağlıklı oldukları, ailelerine ve kendilerine daha fazla zaman ayırabildikleri ve daha verimli oldukları gözlemlenmiştir. Uzun saatler çalışan işçiler, yeterli karşılığı alamadıklarında mutsuz olabilir ve verimlilikleri düşebilir. Bu nedenle yasalarımız, günlük 3.5 saatten fazla çalışmayı yasaklar. Yıllık mesai sınırı da 270 saattir.

KARŞILIKLI OLARAK ÖDENMELİ

Türkiye’de işverenler, işçinin yaptığı fazla mesaiyi hesaplayarak bunu %50 fazla ücret ile ödemek zorundadır. Eğer bu ücret ödenmezse, işçi haklı fesih hakkına sahiptir. Fazla çalışma, denkleştirme yöntemiyle de yapılabilir. Bu durumda mesai ücreti ödenmez, belirli günlerde kısa ve belirli günlerde uzun çalışarak haftalık 45 saat tamamlanır.

DÜNYADA BU MODEL DENENİYOR

Birçok ülkede “haftada 4 gün çalış, 3 gün izin yap” modeli deneniyor.

BELÇİKA: Avrupa’da 4 günlük çalışma yasasını çıkaran ilk ülke oldu. 2022’de çıkan yasa ile çalışanlar, maaş kaybı olmadan haftada 4 veya 5 gün çalışma seçeneğine sahip oldular.

PORTEKİZ: 39 özel şirket, pilot çalışmaya katıldı. Çalışanlar, zamanlarının %80’ini işe ayırarak %100 maaş alıyorlar.

İNGİLTERE: 61 şirket, 4 günlük çalışmaya katıldı. Üretimin aksamadığı ve verimin arttığı gözlemlendi.

İSKOÇYA: Çalışma saatlerinin %20 düşürülmesini öngören bir yasa tasarısı hazırlanıyor. Ancak maaşlarda değişiklik yapılmıyor.

İSPANYA: Hükümet, pilot uygulamalar başlattı ve şirketler için 10 milyon euroluk bir fon oluşturdu.

Son gelişmelerden ilk siz haberdar olmak için bizi takip edin.