‘Çanakkale Savaşları’nın kahraman birliği 57’nci Alay, Tekirdağ’da değil Gelibolu’da kurulmuş

Çanakkale Savaşlarının üzerinden 109 yıl geçmesine rağmen, döneme dair yeni doğrular ortaya çıkıyor. ÇOMÜ AÇASAM Müdür Yardımcısı Dr. İsmail Sabah, 5 yıllık çalışma sonunda yakın zamanda hazırladığı doktora çalışmasında 57nci Alay ile ilgili yeni gerçekleri ortaya çıkardı. 57nci Alayın, 25 Nisan 1915 tarihinde Atatürkün ölmeyi emretmesiyle ve gerçekleştirmiş olduğu kritik muharebeyle Çanakkale Muharebelerinin sembol alaylarından biri olduğuna dikkati çeken Dr. Sabah, “Türk tarihinin ve Çanakkale Muharebelerinin belki de en çok tanınan alayı olma özelliğine sahiptir. Yakın zamanda İstanbul Üniversitesinde Prof. Dr. Ali Fuat Örenç danışmanlığında 57nci Alay ile ilgili bir doktora tezi hazırladım. Bu çalışma esnasında 57nci Alayın kuruluşuyla ilgili literatürde mevcut olmayan bazı tespitlerde bulunduk. Bu zamana kadar 57nci Alayın 1 Şubat 1915 tarihinde Tekirdağda kurulduğu ifade edilmekteydi. Ancak bu çalışma esnasında 3üncü Kolordu ve 1inci Kolorduya ait harp ceridelerinin incelediğimizde aslında kuruluşun bilinenden farklı bir şekilde gerçekleştiğini gördük” dedi.

GELİBOLUDA KURULDUĞUNU TESPİT ETTİK

Çanakkale Boğazına yönelik ilk saldırının 3 Kasım 1914 tarihinde gerçekleştiğini hatırlatan Dr. Sabah, “Çanakkale Savaşlarının ilk şehitlerini verdiğimiz bir tarih. 3üncü Kolordunun bir diğer tümeni olan 8inci Tümene ise 7nci Tümenden boşalan yere, yani Tekirdağa hareket emri veriliyor. Fakat Mısırda İngilizlere yönelik Cemal Paşa komutasındaki 4üncü Ordunun bir harekat gerçekleştirilmesi kararlaştırıldığında 3üncü Kolorduya bağlı olan 8inci Tümenin 4üncü Ordu emrine verilmesi kararlaştırılıyor. Bunun üzerine 1inci Ordu Komutanlığı, 31 Aralık 1914 tarihinde gizli ibaresi taşıyan bir yazıyla 3üncü Kolorduya kendisinden ayrılacak olan 8inci Tümenin yerine yeni bir tümenin kurulmasıyla ilgili görüşlerini soruyor. 3üncü Kolordu bünyesinde yeni bir tümenin kuruluşuna dair çalışmalar ya da yazışmalar ilk defa böylelikle başlamış oluyor” diye konuştu.

İLK KURULUŞ ÇALIŞMALARININ GELİBOLUDA BAŞLADIĞINI SÖYLEYEBİLİRİZ

Cerideler incelendiğinde 57nci Alayın ilk kuruluş çalışmalarının Geliboluda başladığı sonucuna ulaştıklarını belirten Dr. Sabah, “Tarihler 21 Ocak 1915e geldiğinde 1inci Ordu Komutanı Liman Von Sanders, 3üncü Kolorduya yeni bir tümenin kurulması için kesin emrini veriyor. 21 Ocakta verilen emirle birlikte Geliboluda bulunan 3üncü Kolordu 19 numara alacak olan tümenin kuruluş hazırlıklarına başlıyor. Burada dikkatimizi çeken nokta; yeni bir tümenin kuruluş emri verildiğinde 3üncü Kolordu karargahı halihazırda Geliboluda bulunmakta. Dolayısıyla tümen komutanlığına atanmış Sofya Askeri Ataşesi Mustafa Kemal Bey, tümenin başına gelmeden önce tümenin kuruluş hazırlıkları Geliboluda 3üncü Kolordu tarafından yürütülüyor. 3üncü Kolordu ceridelerine baktığımızda hem 19uncu Tümenin hem de 19uncu Tümenin alaylarından biri olan 57nci Alayın ilk kuruluş çalışmalarının kesinlikle Geliboluda başladığını söyleyebiliriz. Nitekim tarihler 28 Ocak 1915e geldiğinde; ki bu tarih aynı zamanda İngilizlerin Çanakkalede bir cephe açma kararını verdikleri tarihtir” açıklamalarında bulundu.

TÜMENİ GELİBOLUDAN ALIP TEKİRDAĞA GÖTÜRDÜĞÜNÜ TESPİT ETTİK

Dr. Sabah, 19uncu Tümenin Geliboluda kurulduğunu belirterek, “28 Ocak 1915 tarihinde Geliboluda 57nci Alayın 1inci taburu teşkil ediliyor. Hatta bunun için kurbanlar kesiliyor ve dualar okunuyor. 31 Ocak 1915 tarihine geldiğimizde 19uncu Tümen Komutanlığına atanmış olan Kurmay Yarbay Mustafa Kemal Beyin ilk olarak Geliboluya geldiğini, Çanakkale Savaşlarında ün salacağı 19uncu Tümeni ve 57nci Alay’ı ilk defa burada gördüğünü görüyoruz. Hatta tümeni buradan alarak yine 31 Ocak akşamı Tekirdağa hareket ettiğini ve 1 Şubat 1915 tarihinde de Tekirdağa ulaştığını anlıyoruz. Aslında biz böylelikle bu zamana kadar Tekirdağda kurulduğu zannedilen ve Mustafa Kemal Beyin ilk defa Tekirdağda karşılaştığı zannedilen 19uncu Tümenin aslında Geliboluda kurulduğunu, aynı şekilde 57nci Alayın da Geliboluda kurulduğunu ve tümen komutanı Mustafa Kemal Beyin bizzat kendisinin Geliboluya gelerek tümeni buradan alıp Tekirdağa götürdüğünü tespit etmiş olduk” ifadelerini kullandı.

BİLİNENLERDEN ÇOK FARKLI SONUÇLARA ULAŞMIŞ OLDUK

Dr. Sabah, yapılan araştırmalarda 57nci Alay ile ilgili bir diğer tespitin ise alayın komutanı Hüseyin Avni Bey ile ilgili olduğunu söyledi. Dr. Sabah, “57nci Alay kurulduğu zaman literatüre baktığımızda 1 Şubat 1915 tarihinde Hüseyin Avni Beyin alay komutanı olarak görüldüğü ifade edilmekte. Ancak 57nci Alay ceridelerini incelediğimizde 57nci Alay kurulduğu andaki ilk komutanının Binbaşı Ali isminde başka bir subayın olduğunu gördük. Hüseyin Avni Bey 57nci Alay, Çanakkaleye gelmeden 3 gün önce yani 22 Şubat 1915 tarihinde yapılan düzenleme ile alay komutanlığını almış olduğunu gördük. Aslında bu çalışmayla 57nci Alayın kuruluşundan Mustafa Kemal Bey ile ilişkisine ve alay komutanının atandığı tarihe kadar aslında literatürde bilinenlerden çok farklı sonuçlara ulaşmış olduk” dedi.

Son gelişmelerden ilk siz haberdar olmak için bizi takip edin.