Atık Projesi Kapsamında Depozito Yönetim Sistemi Geliyor!

Türkiye, çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda önemli bir adım atmış bulunuyor. Bu adımın merkezinde, israfı önlemeyi, kaynakları daha verimli kullanmayı ve atık oluşumunu engellemeyi amaçlayan Sıfır Atık Projesi yer alıyor. Projeye entegre edilen ve son hazırlıkları tamamlanan Depozito Yönetim Sistemi (DYS), ülkede dönüşümün yeni yüzü olmaya aday.

Türkiye Çevre Ajansı’nın (TÜÇA) öncülüğünde, market zincirleri başta olmak üzere çeşitli yerlerde kurulacak iade noktaları, 2024 yılında faaliyete geçirilmesi planlanan bir diğer önemli adım. Bu noktalarda, Depozito İade Makineleri (DİM) aracılığıyla, tüketiciler tek kullanımlık cam, PET ve alüminyum ambalajları iade edebilecek ve depozito bedellerini mobil uygulama üzerinden geri alabilecekler.

Depozito Yönetim Sistemi Nedir?

Depozito Yönetim Sistemi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen ve belirli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen ürünlerin tüketilmesi/kullanılması sonrasında iade alınması ve depozito bedelinin geri ödenmesine dayalı bir sistemdir.

Depozito Uygulamasının Ne Gibi Getirileri Olacak?

Bu sistem sayesinde, tüketicilerin sahte ve kaçak ürünlere yönelmesinin önüne geçilmesi ve ambalajların kolayca ayrıştırılabilmesi hedefleniyor. İçecek ambalajları üzerine basılan özel DYS logoları ile tüketiciler, depozitoya tabi ürünleri kolayca tanıyabilecek.

Firmalar, Depozito Bilgi Yönetim Sistemi’ne kaydolarak, ambalajlar üzerine özel güvenlikli mürekkep ve basım tekniğiyle DYS logolarını uygulayacak. Türkiye Çevre Ajansı, depozito fiyatı hakkında düzenlemeler yapacak ve bu bilgileri kamuoyu ile paylaşacak.

Ekonomik ve Çevresel Açısından da Oldukça Fayda Sağlayacak

Depozito Yönetim Sistemi’nin uygulanması, çevre, insan sağlığı ve ekonomi üzerinde önemli olumlu etkiler yaratacak. İlk etapta 20-25 milyar ambalajın geri dönüşüme kazandırılması planlanıyor. Bu sayede, yıllık 37 bin ton sera gazı emisyonunun azaltılması, 1,3 milyar kWh enerji tasarrufu ve 3,6 milyon varil petrolden tasarruf edilmesi bekleniyor.

Proje, 20 yıllık bir süreçte 100 milyar lira tasarruf ve 20 bin kişiye doğrudan istihdam sağlama potansiyeline sahip. Ayrıca, ithal edilen ham maddelerin yeniden üretimde kullanılması sayesinde üretime ve istihdama önemli katkılar sağlanacak, içecek ambalajlarının ham maddesi için yapılan yıllık 150-200 milyon dolarlık ithalat hacmi önemli ölçüde düşürülerek cari açığın yönetilmesine kayda değer bir katkı sağlanacak.

Peki, Depozito Yönetim Sisteminde Süreç Nasıl İşleyecek?

Türkiye Çevre Ajansının aktardığı bilgiye göre süreç aşağıdaki gibi işleyecektir.

Sistem merkezi bir yapı üzerinden (Türkiye Çevre Ajansı) yönetilecek olup operasyonel faaliyetlerin bölgesel olması planlanmaktadır. Sistemin kapsamı, yükümlülükler, ambalajların sağlaması gereken ölçütler, yetkilendirme-lisanslamaya ilişkin hususlar, mali hususlar, izleme ve denetim ölçütleri Ajans tarafından belirlenerek yayımlanacaktır.

Depozito yönetim sisteminin sürdürülebilirliğinin sağlanması ile sistemin denetim mekanizmasının etkinliği ve izlenebilirliğinin sağlanması açılarından bilişim altyapısı oldukça önemli bir husustur. Bu bilişim altyapısı ile malzeme, veri ve para akışı kapalı bir sistem döngüsü içerisinde tek bir platform üzerinden yönetilebilir olacaktır. Zorunlu Depozito Yönetim Sistemi, kapsadığı tüm süreçlere ilişkin verilerin anlık olarak aktarılabildiği, yönetilebildiği, takip edilebildiği, gerekli raporlamaların yapılabildiği geniş kapsamlı bir yazılım ağı olan veri sistemi üzerinden yürütülecektir.

Zorunlu olarak uygulanacak depozito yönetim sisteminin kapsamına ve kapsamın uygulanmasına ilişkin esaslar, sistem kapsamına alınan ambalajlar ile etiketleme/işaretlemeye ilişkin kriterler, kayıt işlemlerine ve kayıt prosedürüne ilişkin esaslar ve mali hususlara ilişkin esaslar, sistemin işleyişine ilişkin hükümler içeren düzenlemelerle Ajans tarafından belirlenecek olup sistem kapsamında yer alan taraflar bu düzenlemelerde yer alacak hükümler doğrultusunda hareket edeceklerdir. 

Süreç, depozitolu ambalajın Ajans tarafından belirlenen kriterlere uygun üretilerek piyasaya arz edilmesi ile başlayıp boş ambalajın toplanarak geri dönüşüm tesislerine gönderilmesi ile biten bir döngüde işlemekte olup aşağıda bu döngü içerisinde yer alan her bir aşama özetlenmiştir:

Piyasaya Süren Firmalar İçin Süreç

Sistem kapsamında yer alan tek kullanımlık ambalajlı ürünleri piyasaya sürecek firmalar Ajans tarafından yürütülen Bilgi Sistemine kayıt olarak gerekli tüm bilgi ve belgeleri bu sistem üzerinden iletecek ve piyasaya sürecekleri ambalajları için Türkiye Çevre Ajansından onay alacaklardır. Piyasaya süren firma, ambalajlarının ve üzerinde/etiketinde yer alacak işaretlemelerin Ajans tarafından geliştirilen standartlara uygun olmasını sağlamalıdır. Bu onay süreci ile piyasaya sürülecek ambalajların Türkiye Çevre Ajansı tarafından belirlenecek gereklilikleri (barkod, ambalajın/etiketin üzerine yapılacak işaretleme, ambalajın fiziksel özellikleri gibi) sağlayıp sağlamadığı izlenerek gereklilikleri sağlayan ambalajların sisteme tanıtılması ve onay süreci tamamlanmış olacaktır. Ajans ayrıca bu şirketlerle görüşmelerine de devam ediyor.

Satış Noktaları İçin Süreç

Depozito Yönetim Sistemi kapsamındaki tek kullanımlık depozitolu ambalajlı ürünleri satan/sunan satış noktaları Ajans tarafından yürütülen Bilgi Sistemine kayıt olarak gerekli tüm bilgi ve belgeleri bu sistem üzerinden ileteceklerdir. Satış noktaları depozito ücretini ödeyerek aldıkları ambalajlı ürünlerin satışını tüketicilere depozito ücretini ayrıca alarak ve satış belgesinde göstererek satacak ve bu aşamada da depozito bedelini geri almış olacaklardır.

Tüketiciler İçin Süreç

Tüketiciler tarafından depozito ücreti ödenerek alınan tek kullanımlık ambalajlı ürünlerin tüketimleri sonrasında oluşan boş ambalajlar, sistem kapsamında Ajans tarafından belirlenen depozitolu boş ambalaj iade noktaları/merkezlerine teslim edildiğinde bu ambalaja karşılık gelen depozito bedeli iade edilecektir. Dolayısıyla tüketici de ödemiş olduğu depozito bedelini bu aşamada geri almış olacaktır. Tüketiciler bu sistemle sürecin içerisinde yer alarak atık ayırma/toplama sistemlerine doğrudan katılım sağlamış olacaklardır.

Depozitolu Boş Ambalaj İade Noktaları İçin Süreç

Sistem kapsamında oluşturulan iade noktaları/merkezleri tüketicilerden gelen boş ambalajların teslim alındığı ve depozito bedellerinin iade edildiği noktalar olarak görev yapacak ve Ajans tarafından yürütülen Bilgi Sistemine bu faaliyetlerini kayıt edeceklerdir.

Depo/Aktarma Merkezleri İçin Süreç

Depo/aktarma merkezleri, sistem kapsamındaki iade noktalarında toplanan depozitolu boş ambalajların doğrulama tesislerine ve/veya geri dönüşüm tesislerine aktarılmadan önce tek noktada toplanması, böylece lojistik maliyetinden tasarruf edilmesi amacıyla depolandığını noktalar olarak görev yapacaklar ve Ajans tarafından bu konuda yetkilendirileceklerdir.

Depozitolu Boş Ambalaj Taşıyıcıları İçin Süreç

İade noktalarında ve depo/aktarma merkezlerinde toplanan depozitolu boş ambalajlar bu noktalardan Ajans tarafından yetkilendirilmiş depozitolu boş ambalaj taşıyıcıları tarafından belirli aralıklarla taşınarak Ajans tarafından yetkilendirilmiş doğrulama tesislerine ve/veya geri dönüşüm tesislerine teslim edilecektir.

Doğrulama Tesisleri İçin Süreç

Doğrulama tesisleri Ajans tarafından belirlenen ölçütleri sağlayan yetkilendirilmiş tesisler olarak depozito yönetim sistemi kapsamında faaliyet gösterecektir. Bu tesisler tarafından, tesise gelen ambalajların doğrulanması, sayılması, ayrılması, temizlenmesi gibi işlemler gerçekleştirilecek ve sonrasında ambalajların geri dönüşüm tesislerine gönderilmeleri sağlanacaktır.

Ambalaj Geri Dönüşüm Tesisleri İçin Süreç

Ambalaj geri dönüşüm tesisleri, tesise kabul ettiği ambalajları geri dönüşüm sürecine dâhil ederek yeni ürünlere/hammaddelere dönüşmesini sağlayacak ve geri dönüşümünü sağladığı malzemelere ilişkin bilgileri Ajans tarafından yürütülen Bilgi Sistemine kayıt olarak sistem üzerinden Ajansa ileteceklerdir. Sistem dâhilinde geri dönüşümü sağlanan malzemelerin türü ve miktarına göre belirlenen hurda geliri ise sisteme gelir olarak aktarılacaktır.

Kaynak: Türkiye Çevre Ajansı

Son gelişmelerden ilk siz haberdar olmak için bizi takip edin.