Türkiye
SİVAS Cumhuriyetin simgesi Sivas Kongresi’nin 105’inci yılı kutlanıyor
KURTULUŞ Savaşı ve Cumhuriyetin kurulmasına giden yolun açılmasında temel taşlardan olan 4 Eylül 1919da yapılan Sivas Kongresinin 105inci yılı, kentte düzenlenecek çeşitli etkinliklerle kutlanıyor. Mustafa Kemal Paşa önderliğinde milli sınırların belirlendiği, manda ve himayenin kesin olarak reddedildiği kongreye ilişkin Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Gazetecilik Bölümü Başkanı Tarihçi Prof. Dr. Mahmut Akpınar, “Sivas özelinde böyle bir sürecin yaşanması tekrar tekrar hatırlanmayı ve hatırlatmayı hak ediyor. Yakın bir tarihimiz açısından baktığımızda ise yeni bir devlet oluşumunu düşündüğümüzde burada yaşananlar yakın tarihimizin sayfaları içerisinde çok büyük bir değer ve önem arz ediyor” dedi.
Birinci Dünya Savaşının kaybedilmesiyle düşman kuvvetlerinin işgaline uğrayan Anadoluda Mustafa Kemal Atatürkün 19 Mayıs 1919da Samsundan yola çıkarak başlattığı milli mücadelenin en önemli temel taşları arasında yer alan Sivas Kongresi’nin 105inci yıl dönümü kutlamaları için bu yıl 2-7 Eylül tarihleri arasında çeşitli etkinlikler planlandı. İlk olarak 2 Eylülde Atatürkün Erzurumdan Sivasa gelişi temsili olarak canlandırıldı. Etkinlikler çerçevesinde Sivas Kongresine delege gönderen Şehirler Çalıştayı, 1058 kişilik Sivas Ağırlama Halayı, halk dansları gösterisi, konserler ve Sivas Kongresinin temsili canlandırması ile tören programı icra edilecek. 7 Eylülde ise son olarak Ulusal Yıldız Dağı tırmanış etkinliği gerçekleştirilecek.
KONGRENİN TARİHİ ÖNEMİ
Amasya Genelgesi ile kongre toplanması planlanan illerden biri Erzurum, diğeri Sivas oldu. Erzurum Kongresinin ardından Mustafa Kemal Paşanın 2 Eylülde Sivasa gelişinin ardından Sivas Kongresi çeşitli illerden gelen delegelerin katılımı ile 4 Eylül 1919da, o zamanki Erkek Lisesinde toplandı. Erzurum Kongresine katılanların yanı sıra Batı ve Orta Anadoludan gelen delegelerin katılımı ile Sivas Kongresi ulusal bir nitelik kazandı. Kongre, işgal kuvvetlerinin tüm baskı ve engelleme çabalarına karşın 4 Eylül 1919da saat 15.00te başladı. Yaklaşık 41 delegenin katılımı ile gerçekleştirilen kongrede bazı itirazlara rağmen başkanlığa Mustafa Kemal Paşa seçildi. 8 gün süren kongre sonunda alınan kararlar, tüm ulus adına önemli maddeler içerdi. Sivas Kongresi, yeni bir Türk devletinin kuruluşunda temeli oluşturması bakımından ülke tarihi açısından büyük öneme sahip oldu. Erzurum Kongresinde vatanın bölünmez bütünlüğü ve tam bağımsızlığıyla ilgili alınan kararlar Sivas Kongresinde de aynen kabul edildi.
Başta manda ve himaye olmak üzere önemli tartışmaların yaşandığı kongrede şu kararlar alındı:
“Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür, parçalanamaz. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet topyekun kendisini savunacak ve direnecektir. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır. Kuvayımilliyeyi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hakim kılmak temel esastır. Manda ve himaye kabul edilemez. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclis-i Mebusanın derhal toplanması mecburidir. Aynı gaye ile milli vicdandan doğan cemiyetler, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir.”
Kongre kararlarının ardından 12 Eylül 1919de halka açık toplantı gerçekleştirilir. Tıbbıyelileri temsilen İstanbuldan Sivasa gelen Mekteb-i Tıbbıyeyi Şahane öğrencisi Tıbbıyeli Hikmet adlı genç bir subay ile Mustafa Kemal Paşa arasında Manda ve himaye diyaloğu yaşanır. Tıbbiyeli Hikmet, Mustafa Kemal Paşaya kongrede manda tartışmalarının yaşandığını duyduğunu belirterek, “Mandayı kabul edemem. Eğer kabul edecek olanlar varsa bunlar her kim olursa olsun, şiddetle ret ve takbih ederiz. Farzı muhal, manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemali vatan kurtarıcısı değil, vatan batırıcısı olarak adlandırır ve telin ederiz” sözlerini kullanır.
Bu sözler karşısında duygulanan Mustafa Kemal Paşa, “Arkadaşlar gençliğe bakın, Türk milli bünyesindeki asil kanın ifadesine dikkat edin” dedikten sonra genç subaya dönerek tarihe geçecek şu sözleri dile getirir:
“Evlat, müsterih ol. Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz, azınlıkta kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez, ya istiklal, ya ölüm.”
Bu sözlerin ardından Tıbbiyeli Hikmet, coşkuyla yerinden fırlayarak “Var ol paşam” diyerek Mustafa Kemal Paşanın elini öper.
MİLLİ MÜCADELENİN KARARGAHI 108 GÜN BOYUNCA SİVAS OLDU
Kongrede alınan karar doğrultusuna Ankarada Milli Mebusanın açılmasıyla Kurtuluş Savaşı yürütülerek, savaş sonrası kurulacak Türkiye Cumhuriyeti Devletinin önü açıldı. Kongre sürecinde bizzat Mustafa Kemal Paşanın isteği ile milli mücadeleye destek verilmesi ve yapılan çalışmaların halka duyurularak desteklerinin alınması amacı ile 14 Eylül 1919dan itibaren de İrade-i Milliye Gazetesi yayın hayatına başladı. Gazete 1922li yıllara kadar aralıklarla yayınını sürdürdü. 9 Aralık 1919da Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti kurularak kadınların da etkin olarak mücadeleye katılımı sağlandı. Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları milli mücadele döneminde 108 gün boyunca Sivasta kalarak burayı karargah olarak kullandı. 2 Eylülde geldikleri Sivastan 18 Aralık 1919da ayrılarak Ankaraya geçti. Sivas Kongresi, Anadolu halkını birleştirip milli mücadele yolunda harekete geçirdi. Milli mücadele, 9 Eylül 1922de kazanılan büyük zafer sonrasında 29 Ekim 1923te ise Cumhuriyetin ilanına kadar uzandı. Cumhuriyetin ilanından sonraki yıllarda şehre gelen Atatürk, kongrenin yapıldığı liseyi ziyaret ederek, “Cumhuriyetin temelini burada attık” sözlerini kullandı.
Kongrenin yapıldığı lise sonraki yıllarda Sivas Lisesi adını alarak 1981 yılına kadar eğitim hizmetini sürdürdükten sonra, yeniden tefriş edilerek 1990 yılından itibaren Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi haline dönüştürüldü. Kongre Müzesinde en son kapsamlı restorasyon çalışması ise 2016 yılında gerçekleştirildi.
BURADA YAŞANANLAR ÇOK BÜYÜK DEĞER ARZ EDİYOR
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Gazetecilik Bölümü Başkanı Tarihçi Prof. Dr. Mahmut Akpınar, “Milli Mücadele dönemine baktığımızda başıyla sonuyla Sivas Kongresi sürecinde milli mücadeleyi yürüten ekibe 108 gün bu şehir ev sahipliği yapmıştır. Bu başlı başına büyük önem arz eden bir noktadır. Bu çerçevede baktığımızda yerel bakımdan düşünürsek Sivas özelinde böyle bir sürecin yaşanması tekrar tekrar hatırlanmayı ve hatırlatmayı hak ediyor. Yakın bir tarihimiz açısından baktığımızda ise yeni bir devlet oluşumunu düşündüğümüzde burada yaşananlar yakın tarihimizin sayfaları içerisinde çok büyük bir değer ve önem arz ediyor” diye konuştu.
Haber-Kamera: Hüsnü Ümit AVCI/SİVAS, –
