Türkiye
Karaz seramiklerindeki motifleri inceledi
Gülşah Öztürk, doktora çalışmasında başta Erzurum olmak üzere geniş bir coğrafyada yaşamış olan Karaz kültürüne ait seramiklerde yer alan motifleri ele aldı. Bölgede gerçekleştirilen kazılarda çıkarılan Karaz seramikleri üzerindeki motiflerin göstergebilimsel ve arkeolojik analizlerini yapan Dr. Öztürk, yazısız toplumlarda ortaya çıkan görsellerin çoğu zaman sembolik bir iletişim sistemi olarak değerlendirildiğini söyledi.
Müzelerde sergilenen bezemeli Karaz seramiklerinin yalnızca dekor süsleme amacıyla değil, aynı zamanda kültürün sosyokültürel pratikleri içerisinde şekillenen olası sembolik bir dilin taşıyıcıları olduğunu kaydeden Dr. Öztürk, seramikler üzerinde insan, hayvan ve geometrik figürlerin dikkat çektiğini söyledi. Çizgisel hatlar, zikzaklar, kare, üçgen ve eşkenar dörtgen gibi şekillerin toplumların estetik anlayışını ve düşünsel dünyasını yansıttığını anlatan Dr. Öztürk, “Dekoratif motifler estetik amaçlıdır. Zikzaklar hareketi, düz çizgiler ise durağan bir anı temsil eder. Sembolik motifler ise inanç ve ritüel ile ilişkilidir; doğurganlık, koruma, yeniden doğuş, güç ve kutsallık gibi anlamlar taşır” dedi.
‘TOPLUMUN İNANÇ SİSTEMİNİN GÖRSEL İFADELERİ’
Motiflerin üretim nedenlerine de değinen Dr. Öztürk, bunların işlevsel, sembolik ve bilinçaltına dayalı unsurlar içerdiğini anlatarak, “Bazı motifler kimlik göstergesi, sahiplik işareti ya da üreticinin imzası olabilir. Diğerleri ise toplumun inanç sisteminin görsel ifadeleridir. Bilinçaltı etkiler de motif üretiminde göz ardı edilmemelidir. Doktora tezimde Karaz seramiklerindeki figürlerin bölgesel çeşitlilik gösterse de birbirleriyle ilişkili tasarımlara sahip olduğunu gördüm. Seramiklerde özellikle hayvan figürlerinin öne çıktığını tespit ettim. Hayvanlar ya bireysel olarak ya da özellikle kafa kısımlarından birleşik şekilde tasvir ediliyor. Karaz kültürünün doğada gördüğü, ritüelleştirdiği ve önem verdiği figürleri kapların üzerine yansıttığını düşünüyorum” diye konuştu.
Erzurum Müzesinde Karaz seramiklerindeki motiflerin anlattığı hikâyeler başlıklı bir sunum yapan Dr. Öztürk, Toroslardan Kafkaslara, Hazar Denizi kıyılarından İç Anadolu yaylalarına, Kuzeybatı İrandan Levanta kadar uzanan bölgede Karaz seramiklerinde benzer motiflerin görüldüğünü kaydetti.
