EYT
EYT için son 1,5 ay…
Yaklaşık 6 milyon vatandaşın uzun süredir merakla beklediği EYT’de milyonları sevindirecek bir gelişme yaşandı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Aralık 2022 için müjdesini verdi. 2023 öncesi Meclis’e gelecek EYT’de masada tek formül yer alırken prim ve süresi dolan herkesin emeklilik hakkı elde etmesi gündeme geldi. İşte EYT düzenlemesi için milyonların en çok merak ettiği ayrıntılar…
Emeklilikte yaşa takılan (EYT) 6 milyonun üzerinde vatandaşın gözü, ek gösterge düzenlemesi ve ara zammın ardından EYT düzenlemesine çevrildi. Milyonlarca EYT’linin merakla beklediği düzenleme üzerinde çalışmalar tamamlanırken Aralık ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulacak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in 2023 öncesi Meclis’e geleceği müjdesini verdiği EYT’de masada tek formül yer alırken prim ve süresi dolan herkesin emeklilik hakkı elde etmesi gündeme geldi.
EYT İÇİN SON AYLAR
Sabah’ta yer alan habere göre, 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar yeni emeklilik yasasını heyecanla bekliyor. Yaşa takılanlara emeklilik yolunu açacak düzenleme için ilgili bakanlıklardan oluşan komisyon hazırlıklarını tamamladı ve çalışma teknik olarak bitti. Yaklaşık 1,5 ay sonra detaylar kamuoyu ile paylaşılacak.
EYT Yasası ile emeklilikte yaşa takılanlar için 2023 yılından itibaren emeklilik yolunun açılması bekleniyor. Maaşların nasıl bağlanacağı, nasıl hesaplama yapılacağı yasanın zorunlu olup olmayacağı ise en çok merak edilenler arasında yer alıyor.
HESAPLAR ÜÇ DÖNEMLİK
EYT yasası çıktıktan sonra yaş şartı dışındaki şartları tamam olanların; örneğin primi ve sigortalılık süresi tamam olanların maaş hesapları, diğer tüm emekli aylığı bağlananlar gibi, 3 dönem üzerinden yapılacak.
MAAŞ HESAPLARI ŞU ŞEKİLDE OLACAK…
Eylül 1999 yılı öncesi
Eylül 1999- 2008 yılları arası ve
2008’in 10. ayından sonraki dönem olmak üzere
Bu 3 dönemdeki hesaplar yapılıp birleştirilerek emeklinin maaşı ortaya çıkacak. Kısacası emekli maaşı hesaplaması yapılırken sigortalılık dönemindeki tüm kazançlar dikkate alınacak.
HESAPLAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR
Maaşın miktarında etkili olacak ve hesaplamada dikkat edilmesi gereken durumlar şu şekilde:
Kişilerin çalıştıkları yıllar.
Aylık kazançları.
Çalışma süreleri.
Yaş beklerken ödenen fazla primler.
İşe ara verip vermemiş olmaları.
YÜKSEK MAAŞ ALACAKLAR BELLİ OLDU
EYT’ye tabi olanlar da temelde diğer hak sahipleri gibi prim gün sayısı çok olanlar değil SGK’ya bildirilen prime esas kazanç yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak.
Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar önem kazanıyor. Yani son yıllar değil ilk çalışma hayatınızdan bu güne kadar tüm kazançlarınıza bakılıyor.
Ayrıca 3 döneme ilişkin farklı Aylık Bağlama Oranları ve güncelleme katsayılarıyla nedeniyle; bu oranların yüksek olduğu dönemlerde primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak.
8 EYLÜL 1999 DETAYI
EYT düzenlemesinin Aralık ayında kamuoyu ile paylaşılması bekleniyor. SGK sistemine 8 Eylül 1999 öncesinde girmiş ve çalışmaya başlayarak prim ödemiş milyonlarca vatandaş bu tarihte çıkartılan yasayla yaş şartı ile karşılaştı.
Bu yasayla beraber kadınlar 20 yıl 5 bin gün, erkekler ise 25 yıl 5 bin gün prim ile emekli olmayı beklerken erkeklerde 58 kadınlarda ise 56’yı bulan yaş şartı ile karşılaştılar.
EMEKLİ OLACAKLARIN SAYISI
EYT yasası kapsamında yaklaşık 4 milyon kişinin olduğu ifade edilirken, yasa çıktığı ilk anda 1-1,5 milyon kişinin emeklilik hakkı elde etmesi bekleniyor.
Bunun nedeni yaş şartı dışında prim ve süresi tamamlanmayan yaklaşık 3 milyon kişinin olduğu tahmin ediliyor. Bu kişilerde şartları tamamladığında kademe kademe emekli olacak.
GÜN SAYISI
Örneğin; 8 Eylül 1999 öncesine dönüldüğünde bile yine en az 5 bin gün prim gerekecek. Bunun dışında yasanın getirdiği prim gün sayısı kabul edilirse bu kez işe giriş tarihine göre 5 bin ile 5 bin 975 gün gerekecek.
Böylece EYT’li olmasına rağmen primi eksik olanlar açısından emeklilik mümkün olmayacak. Yasanın başvuru süresine göre bu kişilerin primlerini tamamladıklarında emeklilik hakkı doğmuş olacak.
Burada 3 bin 600 günden kısmi emeklilik hakkı olsa da orada yaş şartı bulunuyor. buna göre kısmi emeklilikte yaş şartı erkeklerde 60 kadınlarda 58’i bulabiliyor.
YIL ŞARTI TAMAMLAMA
Prim gün sayısını tamamlamış olsa bile bir EYT’linin emekli olabilmesi için yıl şartını da yerine getirmesi gerekiyor. Yasanın çıkmasından önce sigortalı olanlar için kadınlarda 20 erkeklerde ise 25 yıl bekleme şartı bulunuyor.
Buna göre kadınlar açısından yıl şartı 8 Eylül 2019 yılında tamamlandığı için bu şart sadece erkeklerde geçerli olacak.
Ayrıca 8 Eylül 1997’den önce emeklilik sigortası başlangıcı olan erkekler de bu şartı tamamlandı
BAŞVURULAR NE ZAMAN?
EYT çalışması Aralık ayında Meclis’ten çıkıp yasalaşırsa başvuru süreci de başlayacak.
Bundan sonra prim ve süresi dolmuş hak sahibi EYT’liler kendi seçtikleri bir tarihte ya da şartları tamamladıkları tarihte SGK’ya başvururak emeklilik talep edecek.
Çalıştıkları yerde yüksek maaş alan vatandaşların en çok merak ettiği sorulardan bir tanesi de bu. SGK mevzuatına göre bir vatandaşın emekli edilmesi için sigortalının talebi gerekiyor. Yani sigortalılar isterlerse şartları doldurduktan sonra emekli olabilir veya çalıştıkları yerde devam edebilir.
EYT yasası ile de zorunlu bir başvuru süreci ve emeklilik olmayacağı ifade ediliyor. Burada da isteyen EYT’liler emekli olmak için başvurada bulunacak.
İLK MAAŞLARIN ALINACAĞI TARİH
Emekli maaşları için süreç hak sahibinin başvuru tarihi itibariyle başlıyor. Ancak emekli maaşı hesaplaması dilekçenin verildiği aydan sonraki ay başından itibaren yapılıyor.
Örneğin EYT yasasının Aralık ayında çıktığını varsayarsak, emekli olmak için başvuran bir EYT’linin maaş hesaplaması sir sonrası ay başından itibaren yapılıyor.
Yani 1 Ocak tarihi itibarıyla maaş hesabı başlayacak. Maaş bağlanana kadar da biriken tutar süreç tamamlanınca emeklinin banka hesabına yatacak.
YÜKSEK MAAŞ ALACAKLAR
EYT’lilerin en çok merak ettiği soruların başında da ‘Kimler yüksek maaş alacak’ sorusu oldu.
EYT’lilerin yani 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların maaşları üç ayrı hesaplama ile belirleniyor. Öncelikle 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınarak aylık bağlama oranı ile çarpılıyor.
Burada çıkan rakam bu güne güncelleniyor. Daha sonra 1999 ile 2008 arasındaki dönem için de yine aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılıyor.
Burada büyüme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise yine farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme hızının yüzde 30’u alınırken bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncelleme de kullanılıyor. Böylece bu üç hesap toplanarak emekli maaşı oluşturuluyor.
