Emeklilik
Emekliye yeni sistem belli oldu: Çok çalışana yüksek aylık verilecek
Emekliye yeni sistem: Çok çalışana yüksek aylık geliyor
Son gelişmeleri kaçırmamak için Google News sayfamızı takip edin. Butona tıkladıktan sonra açılan sayfanın sağ üst tarafında yer alan yıldızlı "Takip Et" simgesine dokunmanız yeterlidir.
Takip Et
Emekliye Yeni Sistem: Çok Çalışana Yüksek Aylık Geliyor
Emeklilik Sistemi Sorunları ve Çözüm Önerileri
Milyonlarca emekli için uygulanan aylık hesaplama sistemi, yasa koyucunun öngörmediği sorunlara yol açmaktadır. Peki, bu sorunlar nelerdir ve nasıl çözülebilir? Talep tarihi neden maaşı düşürüyor? Karma modelin sadeleşmesi ve çalışmayı teşvik edici hale gelmesi gerekmektedir.
Türkiye’deki Emeklilik Sistemi ve Mevcut Durum
Türkiye’de emeklilik sisteminde aylık ödenen dosya sayısı 16 milyona ulaşmış durumdadır. Bakıldığında, 1.8 çalışana bir emekli düşmektedir. Bu oranın ideal olarak 4 çalışana bir emekli olması gerekmektedir. Dengenin sağlanamaması, sosyal güvenlik sistemini zorlamakta ve emeklilerin daha yüksek aylık almalarını engellemektedir.
Ancak, mevcut emekli aylık hesaplama sisteminin karmaşık yapısı ve yıldan yıla değişen güncelleme rakamları, farklı hesaplamaları ortaya çıkarmaktadır. Maaş hesabında kullanılan parametreler arasında sigortalının çalışırken ödediği primler, aylık bağlama oranları, güncelleme katsayısı ve enflasyon oranları bulunmaktadır.
Talep Tarihinin Aylık Üzerindeki Etkisi
Yasada, kazançların ortalamasının aylık bağlama oranlarıyla çarpılmasından bahsedilse de, talep edilen yıl ve bir önceki yılın verileri emekli aylığında örtülü bir parametre olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu değişken veriler, emeklinin aylığını talep ettiği döneme göre değiştirmektedir. Örneğin, 2022 yılında aylık talebinde bulunanlara 2021 yılında talep edenlere göre yaklaşık %17 daha yüksek aylık bağlanmıştır.
Güncelleme Katsayısının Rolü ve Çözüm Önerileri
Bu sorunu çözmek için güncelleme katsayısı sistemi yeniden ele alınmalıdır. Belirlenecek makul bir güncelleme katsayısı, yıllar arasındaki farkı ortadan kaldırabilir. Bu oran, enflasyon ve büyüme ortalamaları dikkate alınarak 1.6 ile 1.9 arasında olabilir. Ayrıca, emeklilere yapılacak zamların Ocak ve Temmuz döneminde 6 aylık enflasyon kadar olması yerine, her ay önceki ayın enflasyonu kadar artırılması sorunu çözebilir.
Karma Yapının Sadeleştirilmesi
Emekli aylığı hesaplanırken uygulanan üçlü yapı da sistemi karmaşıklaştırmaktadır. 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası için farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları kullanılmaktadır. Bu karma yapı, hem hizmeti alanın hem de hizmeti verenin kafasını karıştırmaktadır. Daha basit ve tek oranlı bir hesaplama sistemi, çok prim ödeyenin ve çok çalışanın daha yüksek maaş aldığı bir sistem yaratabilir.
Taban Maaş ve Kök Maaş Uygulamasının Etkileri
Pandemiyle getirilen taban maaş uygulaması, düşük maaş alan emekliler için büyük avantaj oluşturmuştur. Ancak, bu uygulama birkaç sorunu da beraberinde getirmiştir.
- Sıfır Artış Sorunu: Taban maaşın altında aylık alanlar için enflasyon artışları sıfır zam olarak yansımaktadır.
- Adaletsizlik Sorunu: Taban maaşın hemen üstünde aylığı olanlar ile daha çok çalışıp yüksek prim ödeyenler arasındaki maaş farkı neredeyse yok olmaktadır.
- Kayıt Dışılık Sorunu: Yüksek prim ödemenin karşılığının olmaması algısı, kayıt dışılığı ve gerçek maaşın gizlenmesini teşvik etmektedir.
Bu sorunları çözmek için aylık bağlama sistemi sadeleştirilmeli, tek oran ve güncelleme ile daha basit hale getirilmelidir. Ortalama bir güncelleme katsayısı belirlenerek, iki yıl arasında emekli olanların aylık farklılıkları ortadan kaldırılabilir. Ayrıca, her ay bir önceki ayın enflasyonu kadar yapılacak artış, emekli aylıklarındaki erimeyi önleyecek ve refah payı gibi tartışmaları ortadan kaldıracaktır.
