Dünya
Dünya’nın gözü bu seçimde!
İran’da halk bugün cumhurbaşkanını seçmek üzere sandık başına gidiyor.
Dünyanın gözü cumhurbaşkanlığı koltuğunun aşırı muhafazakar sahibi Mahmud Ahmedinejad ile onun en güçlü rakibi olarak görülen ve ‘Yeşil hareketiyle’ büyük çıkış yakalayan reformcu Mir Hüseyin Musavi arasında geçecek bu seçimde.
1979 İslam Devrimi’nden beri en büyük heyecanın görüldüğü seçime rekor katılım beklenirken, se
İran’da halk bugün cumhurbaşkanını seçmek üzere sandık başına gidiyor.
Dünyanın gözü cumhurbaşkanlığı koltuğunun aşırı muhafazakar sahibi Mahmud Ahmedinejad ile onun en güçlü rakibi olarak görülen ve ‘Yeşil hareketiyle’ büyük çıkış yakalayan reformcu Mir Hüseyin Musavi arasında geçecek bu seçimde.
1979 İslam Devrimi’nden beri en büyük heyecanın görüldüğü seçime rekor katılım beklenirken, seçim öncesi Tahran sokaklarını adeta ‘yeşile’ boyayan çoğunluğu genç reformcuların bütün umutlarını bağladığı Musavi’nin seçilmesi halinde tüm dengeler değişebilir.
Nefesler tutuldu. Akıllarda şu soru var: ‘Yeşil dalga’ Ahmedinejad’ı yutabilir mi?
İran, cumhurbaşkanını bugün seçiyor. Dünyanın gözü bu seçimde.
Zira, aşırı muhafazakâr Mahmud Ahmedinejad’a karşı reformcu Mir Hüseyin Musavi ile Mehdi Kerrubi ve ılımlı muhafazakâr Muhsin Rızai’nin yarıştığı cumhurbaşkanlığı seçimin sonucu tüm dengeleri değiştirebilecek nitelikte olabilir.
Reformcu Musavi kentli, orta ve üst sınıfın desteğini alırken, Ahmedinejad da sırtını sağlam bir yere dayamış durumda. Yoksul kırsal kesimin ‘sevgilisi’ Ahmedinejad, İslami yapının da desteğine sahip.
Musavi, seçim öncesi anketlerde Ahmedinejad’ın arada bir önüne geçmeyi başarsa da, seçimin favorisi hala Ahmedinejad olarak gösteriliyor. Ancak uzmanlar beklenmedik bir çıkış yapan Musavi’nin sürpriz yapabileceğini de belirtiyor.
İçişleri Bakanlığının açıklamasına göre, ülke genelinde seçim güvenliğini sağlamak için 200 bin polis görev yapacak. Yaklaşık 46,2 milyon kayıtlı seçmen, bugün saat 08.00-18.00 arasında 45.713 sandıkta oy kullanacak.
İhtiyaç halinde oy verme süresi uzatılabilecek. Yurt dışında yaşayan İranlılar ise, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 130 ülkede kurulacak sandıklarda oy kullanabilecek. Nihai seçim sonuçlarının, sandıkların kapanmasından 24 saat sonra açıklanması bekleniyor.
Yüzde 50’nin üzerinde oy alan aday seçimi kazanmış sayılacak. Bu orana ulaşılamaması durumunda en çok oy alan iki aday, 19 Haziran’da yapılacak ikinci turda yarışacak.
SEÇİM BAHANE, PARTİ ŞAHANE!
Seçim kampanyasının ana temalarını nükleer program, ABD ile ilişkiler, ekonomi ve hak ve özgürlükler oluşturdu.
Nükleer meselede dört aday da İran’ın nükleer tavrında büyük bir değişiklik sinyali vermedi. Adaylar bu tür meselelerde kararın İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney tarafından verildiğini söylerken, üslupta birtakım farklılıklara gidilebileceği mesajını verdi. Musavi ve Kerrubi, Ahmedinejad’ın Holocaust’u inkar ederek ve Batı karşıtı sert çıkışlarda bulunarak İran’ı uluslararası toplumdan tecrit edilmiş duruma sokmasını eleştirdi. Ancak, hiçbir aday İran’ın nükleer program konusunda Batı’nın endişelerini gözden geçirebileceği ya da nükleer faaliyetleri askıya alabileceği gibi büyük değişime yol açacak açıklamalarda bulunmadı.
2005’te Ahmedinejad’ı ‘halk adamı’ imajı ve petrol gelirlerini daha adil bir şekilde halka dağıtma vaadiyle iktidara taşıyan seçimlerde olduğu gibi adayların hepsi, ABD ile ilişkileri kaldığı yerden sürdürme fikrine açık olduklarını ifade etti.
Uzmanlar bu durumu İslam Devrimi’nden beri ilişki kurulmayan ABD ile yeniden temasa geçme vaadinin seçmeni etkilemesinin açısından popüler bir taktik olduğunu gösterdiği şeklinde de yorumluyor. Neredeyse adayların tamamı ABD’nin İran’a yönelik politikasında ‘kökten’ değişiklikler talep ediyor. Bunlar arasında İran’ın terörü destekleyen ülkeler listesinden çıkarılması ve İran’ın İslam Devrimi’nden sonra ABD’de dondurulmuş milyarlarca dolarlık malvarlığının serbest bırakılması bulunuyor.
KADİFE DEVRİM UYARISI
EN ÖNEMLİ GÜNDEM EKONOMİ
Seçimin en önemli gündem maddesi de ekonomi. Dünyanın en büyük ikinci petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip olmasına rağmen, İran, geçen yıl neredeyse yüzde 30’a ulaşan yüksek enflasyonla boğuşuyor. İşsizlik sorunu bir türlü çözülemiyor. Ahmedinejad, rakipleri tarafından ekonomi konusundaki vaatlerini yerine getirmemekle eleştiriliyor. İran lideri, seçim kampanyasında özellikle kırsal kesimlerde, Türkiye’deki beyaz eşya dağıtımına benzer faaliyetlere girişmişti. Ama dağıtılan tonlarca patatesti. Ahmedinejad ayrıca iktidara sırasında yoksullara sağlanan nakit para yardımlarından da kampanya sırasında nemalanmaya çalıştı.
İran-Irak savaşı sırasında (1980-1988) başbakanlık yapmış Musavi’nin ise ülke ekonomisini o zor dönemde iyi idare etmesi açısından iyi bir sicile sahip. Tüm adaylar kadınların hükümete ve karar alma süreçlerine katılımlarının desteklenmesi ve ifade özgürlüğünün artırılması vaatlerinde bulunurken, Musavi eşi Zehra Rahnavard’la meydanlarda boy göstererek daha somut bir mesaj vermiş oldu. 70 milyonluk İran nüfusunun yüzde 60’ı 30 yaşın altında. Dolayısıyla adayların gözü gençlerin oylarında. Bir diğer önemli seçmen kitlesini de kadınlar oluşturuyor.
İŞTE ADAYLAR…
Aşırı muhafazakar Mahmud Ahmedinejad ile reformcu rakibi Mir Hüseyin Musavi arasında geçmesi beklenen cumhurbaşkanlığı seçiminin dört adayının profilleri şöyle:
Mir Hüseyin Musavi
1981-1989 İran Başbakanı Mir Huseyin Musavi, Ahmedinejad’ın en güçlü rakibi. İran’daki değişim ve reform yanlılarının umudu haline gelen Musavi kendisini “1979 İslam Devrimi ilkelerine bağlı reformcu” olarak niteliyor ve İran’ın uluslararası arenadaki ‘aşırılıkçı’ imajını yıkmak istiyor.
Musavi’nin şöhreti, sekiz yıllık İran-Irak savaşı döneminde ekonomiyi iyi yönetmiş olmasından da geliyor. Mimar ve ressam olan Musavi, sanatsal kişiliği ve entelektüel bakışının yanı sıra rahat tavırlarıyla dikkat çekiyor. 1989-2005 arasında cumhurbaşkanlığı danışmanlığı yapmış
Musavi son 20 yılı İran siyasetinin perde arkasında geçirdi, İran’ın eski reformcu cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi’nin desteğini arkasına alan 68 yaşındaki Musavi, daha fazla özgürlük çağrısı yapıyor ve özel televizyonların yasaklanmasını eleştiriyor.
İran’ın tartışmalı nükleer programından geri adım atılmaması gerektiğini söyleyen Musavi, programın barışçıl amaçlı olduğunu savunuyor. Farsça, İngilizce ve Arapça bilen Musavi, İran Sanat Akademisi’nin başkanı. Şehirli seçmenin, kadınların ve gençlerin desteğini alan Musavi, yeşil rengi muhafazakarların tekelinden kurtardı.
Muhsin Rızai
Eski İran Devrim Muhafızları Komutanı Rızai, seçimin dört adayı arasında Ahmedinejad’ın tek muhafazakar rakibi. 54 yaşındaki ılımlı muhafazakar Rızai, 2005 seçimlerinde de yarışmış, seçim gününün hemen öncesinde çekilmişti.
İran liderini ülkeyi ‘uçurumun’ kıyısına sürüklemekle suçlayan Rızai, ülkenin kötü giden ekonomisinde reform vaat ediyor. Yoksulluk, işsizlik ve yüksek enflasyonla mücadele sözü veriyor. Nükleer meselede, İran liderini “maceraperest bir üslup” kullanmakla suçlayan Rızai kendisinin “ne pasifist ne de maceracı bir dil kullanacağını” ifade ediyor. 1979 İslam Devrimi öncesinde ABD destekli Şah’a karşı silahlı milislerin bir üyesi olarak edindiği askeri sicili ön plana çıkıyor.
27 yaşında Devrim Muhafızları Komutanlığı’na atanan Rızai, Irak’la sekiz yıllık kanlı savaş sırasında ordunun başında yer aldı. Diğer adaylara göre daha sessiz ve sakin bir seçim kampanyası sürdüren Rızai, 1994’te 85 kişinin öldüğü Yahudi merkezine yönelik saldırıyla ilgili olduğu iddiasıyla Arjantin tarafından istenen beş İranlı yetkiliden biri.
Mehdi Kerrubi
Seçimin Musavi dışındaki diğer reformcu adayı Kerrubi, İran meclisinde İslamcı radikallerin baskın olduğu 1989-1992 döneminde meclis başkanlığı yaptı. Seçimin en yaşlı adayı. 72 yaşında.2002’de reformcu bir siyasetçinin hapsedilmesini protesto için meclisi terk ederek övgü kazanan Kerrubi, 2005 seçimlerinde az farkla üçüncü sıradaydı. O vakit seçimlere para ile müdahale olduğunu savunan Kerrubi, Ahmedinejad’ın çok sayıda politikasını açıkça eleştiren tek reformcu aday ve İran liderinin Holocaust’u inkarını da eleştiren birkaç siyasi arasında bulunuyor.
“Uluslararası ilişkilerde rahatlama politikası izleme” vaadinde bulunan Kerrubi, “İran’da orta yolu izleyeceğini”, sertlik yanlılarını uzaklaştırmadan, sosyal ekonomik ve politik reformlar amaçladığını söylüyor.
Mahmud Ahmedinejad
2005’te ‘halk adamı’ imajı ve ‘petrol gelirinin daha adil dağıtılması’ vaadiyle iktidara gelen 53 yaşındaki aşırı muhafazakar eski Tahran belediye başkanı Mahmud Ahmedinejad, tartışmalı seçimleri ikinci turda kazanarak imam kökenli olmayan ilk Cumhurbaşkanı olmuştu.
‘Halk adamı’ imajı, üstünden çıkarmadığı gri ceketi, mütevazı tavırlarıyla özellikle kırsal kesimin sevgilisi haline gelen Ahmedinejad, nükleer program, ABD ve İsrail’e ilişkin sert söylemleriyle Batı’ya kafa tuttu.
İkinci kez dört yıllık dönem için Cumhurbaşkanlığına talip olan Ahmedinejad, anketlerde önde gidiyor, fakat arada bir Musavi’nin gerisine düştüğü de oluyor.
Nisan 2009’daki BM’deki konuşması İsrail ile ilgili yorumları nedeniyle en az 30 ülkeden delegenin salonu terk etmesine ve protestolara yol açarken, İran lideri ülkesine döndüğünde kahraman misali karşılandı.
Ahmedinejad hükümeti, evlilik krizini çözmek için, Ulusal Gençlik Örgütü’nün 2008 kasımında hazırladığı bir planı ön plana çıkarmıştı. “Yarı bağımsız evlilikler” öngören plana göre, genç çiftlerin ayrı eve çıkmadan, ailelerinin yanında ayrı bir odada yaşayarak evlenmesine izin verilecekti. Kadın örgütlerinin “Erkeklere kolay seks imkanı tanınırken, kadınların toplumsal itibarları zedelenecek” diye tepki göstermesi üzerine plan rafa kaldırıldı.
