Ekonomi
Çok Çalışan Az Kazanıyor! Emekli Aylıklarında Sabit Bir Formül İçin Çağrı
Türkiye’de emeklilik sistemi, karmaşık yapısıyla hem emekliler hem de yasa koyucular için çeşitli sorunlara yol açıyor.
Türkiye’de emeklilik sistemi, karmaşık yapısıyla hem emekliler hem de yasa koyucular için çeşitli sorunlara yol açıyor.
Emeklilik aylıklarının hesaplanmasında kullanılan mevcut sistem, yıllar arasında farklılık gösteren güncelleme katsayıları ve aylık bağlama oranları nedeniyle adaletsiz sonuçlar doğurabiliyor.
MEVCUT SİSTEMİN SORUNLARI
Türkiye’de emeklilik sisteminde dosya sayısı 16 milyona ulaşmış durumda ve bu sayı giderek artıyor. Ancak 1.8 çalışana bir emekli düşmesi gereken ideal oranın çok altında. Bu dengesizlik, sosyal güvenlik sistemini zorlamakta ve emeklilerin alacağı aylıkların düşük kalmasına neden olmaktadır.
PARAMETRELER VE SİSTEMİN KARMAŞIKLIĞI
Mevcut sistemde emeklilik aylıkları hesaplanırken kullanılan başlıca parametreler şunlardır:
- Sigortalının çalışırken ödediği primler (SPEK: Sosyal Güvenlik Prime Esas Kazanç)
- Üç dönem için aylık bağlama oranları
- Önceki yılın güncelleme katsayısı
- Önceki yılın enflasyon oranı
- Önceki yıl büyümenin %30’u
- İçinde bulunulan yılın enflasyon artışları
Bu karmaşık yapı, emeklilik taleplerinin yapıldığı yıl ve bir önceki yılın verilerine göre değişkenlik göstermekte, bu da emeklilerin aylıklarının farklı olmasına yol açmaktadır. Örneğin, 2022 yılında talepte bulunanlar, 2021’de talepte bulunanlara göre %17 daha yüksek aylık aldı.
SİSTEMDE YENİLEME ÖNERİLERİ
Emekli aylığı hesaplamasında kullanılan karma yapı, sadeleştirilmeli ve daha adil bir sistem oluşturulmalıdır. Bunun için önerilen değişiklikler şunlardır:
- Tek Güncelleme Katsayısı ve Aylık Bağlama Oranı: Üçlü yapı yerine, daha sabit ve öngörülebilir bir güncelleme katsayısı belirlenmelidir. Önerilen katsayı 1.6 ile 1.9 arasında olmalı ve iki yıl arasındaki aylık farkını ortadan kaldırmalıdır.
- Aylık Zam Uygulaması: Ocak ve Temmuz aylarında yapılan 6 aylık enflasyon kadar zam yerine, her ay bir önceki ayın enflasyonu kadar artış yapılmalıdır. Bu yöntem, emeklilerin aylıklarının enflasyon karşısında erimesini önleyecektir.
TABAN MAAŞ VE KÖK MAAŞ UYGULAMALARI
Pandemi döneminde getirilen taban maaş uygulaması, düşük maaş alan emekliler için büyük avantajlar sağladı. Ancak bu uygulama, sıfır artış sorunu ve maaş farklarının azalması gibi yeni sorunları da beraberinde getirdi. Örneğin, 12.500 TL taban maaş alan emekliler ile 13-15 bin TL arasında maaş alanlar arasında adaletsizlikler ortaya çıktı.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Emeklilik sisteminde, yüksek prim ödeyen ve uzun süre çalışan emeklilerin daha yüksek maaş aldığı bir yapı oluşturulmalıdır. Ayrıca, kayıt dışılığın önlenmesi ve çalışanların geleceğinin korunması için, düşük prim ödeyenlerin de taban maaş alacağı algısının kırılması gerekmektedir.
Emekli aylığı hesaplama sistemi, karma yapıdan kurtarılmalı ve tek bir oranla sadeleştirilmelidir. Böylece, emeklilik sistemi daha adil ve sürdürülebilir hale gelecektir.
Tapularınız Geçersiz Olabilir! Bakanlıktan Önemli Duyuru
